Podsumowanie roku 2011 w projekcie „Sungrazing Comets”

[Michal Kusiak]

Podsumowanie roku 2011 w projekcie „Sungrazing Comets”
Michał Kusiak, Rafał Reszelewski


Wzorem lat ubiegłych przyszła pora na kolejne podsumowanie najciekawszych wydarzeń oraz działań polskich miłośników astronomii w projekcie „Sungrazing Comets”. Od samego początku istnienia, projekt skupia rzeszę łowców komet z kilkunastu krajów na świecie, którzy nieprzerwanie i regularnie prowadzą analizę zdjęć wykonywanych przez sondy SOHO oraz STEREO.
Podobnie jak w 2010, miniony rok nie obył się bez problemów z realizacją oficjalnych działań projektu. Roczny grant przyznany w połowie 2010 roku zakończył się, co zaskutkowało kolejnym zamrożeniem projektu na czas nieokreślony. Dzięki uprzejmości administracji NRL oraz staraniom koordynatora Karla Battamsa udało się jednak utrzymać stronę internetową. Poszukiwania mogły odbywać się dalej, z kolei potwierdzenia odkryć wraz z kolejnymi oznaczeniami komet wykonywane były przez Michała Kusiaka (autora niniejszej notki) oraz Rainera Krachta z Niemiec. Publikacje kolejnych list pojawiały się średnio raz na miesiąc aż do początku listopada.
Pojawiły się wówczas informacje, że poszukiwania komet SOHO otrzymały status projektu społecznościowego i przeznaczono na ten cel kolejne fundusze pozwalające kontynuować dalsze poszukiwania.

Jak do tej pory nie została zatwierdzona jeszcze oficjalna lista z kometami odkrytymi w listopadzie i grudniu, stąd zestawienie odkryć zamieszczone w tym artykule bazuje na wstępnym zweryfikowaniu i oznaczeniu obiektów przez Michała Kusiaka. Końcowy rezultat nie powinien się różnić jednak w tym przypadku o +/- 1 kometę.

Rok 2011 minął tak jak wcześniejszy pod znakiem wzmożonej liczby pojawień komet z grupy Kreutza. Zapowiedzi z ubiegłorocznego artykułu, co do możliwości pojawienia się większego fragmentu okazały się trafne. Na przełomie listopada i grudnia Terry Lovejoy odkrył pochodzący ze wspomnianej grupy obiekt, na niebie nocnym, którego peryhelium wypadało 16 grudnia. Obserwacje prowadzone w tym okresie przyniosły szereg danych pochodzących zarówno z ziemi przy użyciu teleskopów optycznych, radioteleskopów działających na falach milimetrowych, oraz instrumentów z kilku sond kosmicznych (SOHO, STEREO, SDO, HINODE).

W trakcie poszukiwań odkryto kilka dużych obiektów z grupy Kreutza jaśniejszych od +3 magnitudo. Były to między innymi:

- kometa SOHO-2062, 9-10 V,
Odkrywca: Sergey Shurpakov (Białoruś), jasność +1.0 mag


- kometa SOHO-2072, 19-21 V,
Odkrywca: Sergey Shurpakov (Białoruś), jasność +2,5 mag


- kometa SOHO-2107, 4-5 .VII,
Odkrywca: Masanori Uchina (Japonia), jasność +1.0 mag


- kometa SOHO-2138, 12-14.IX,
Odkywcy Michał Kusiak, Sergei Schmalz (Niemcy), jasność +1.5 mag


- kometa SOHO-2143, 30.IX-1.X,
Odkrywcy: Michał Kusiak, Bo Zhou (Chiny), Szymon Liwo, Zhijian Xu (Chiny), jasność -1.5 mag



Krótki zarys innych wydarzeń i zjawisk astronomicznych

- 09.03.2011: Rainer Kracht zgłasza pojawienie się komety z grupy Krachta na zdjęciach z koronografu LASCO C3. Jednocześnie dokonuje identyfikacji tej komety z wcześniejszymi pojawieniami z 2000 i 2005 roku (komety C/2000 O3 = 2005 W4). http://rkracht.de/soho/o3w4return.htm

- 17.07.2011: Alan Watson zgłasza kometę z grupy Marsdena na zdjęciach LASCO C3. Rainer Kracht dokonuje identyfikacji komety z wcześniejszymi pojawieniami C/2000 C4 = C/2005 W1. http://tech.groups.yahoo.com/group/sohohunter/message/3388

- 23.08.2011: Vladymir Bezugly (Ukraina) oraz Rob Matson (USA) odkrywają nową kometę na zdjęciach z aparatu SWAN (działającego w UV w lini Lymann alfa). Przez następne tygodnie kometa dostępna jest do obserwacji wizualnych z wykorzystaniem teleskopu jako obiekt 11-12 magnitudo.


C/2011 W3 Lovejoy

Na przełomie listopada i grudnia australijski astronom amator Terry Lovejoy, zidentyfikował nową kometę o jasności ok. 13 magnitudo na zdjęciach wykonanych swoim teleskopem. Potwierdzenie jego odkrycia pojawiło się kilka dni później. Jednocześnie na podstawie wstępnych obliczeń orbity doniesiono, że kometa Lovejoya porusza się po orbicie charakterystycznej dla grupy Kreutza, a jej peryhelium wypada 16 grudnia.
Pierwsze obserwacje przyczyniły się do sugestii, że mamy do czynienia z obiektem podobnym rozmiarami do komety C/1945 X1 duToit (ok. 200 m średnicy) a prognozy przewidywały maksymalną jasność na poziomie -3 do -4 magnitudo. Stawiano również pod wielką wątpliwość, czy kometa przetrwa przelot przez peryhelium, zważywszy na fakt, że praktycznie wszystkie komety Kreutza obserwowane za pośrednictwem sond kosmicznych całkowicie wyparowują, a superfragmenty obserwowane w XX wieku (w 1962, 65 i 70) raczej nie utrzymały się w jednym kawałku. Jak się później okazało kometa zaskoczyła obserwatorów, pojawiając się po peryhelium po drugiej stronie Słońca jako obiekt o ujemnej wielkości magnitudo.

Szerzej kometa opisywana jest między innymi w serwisie kosmonauta.net pod adresem:
http://www.kosmonauta.net/index.php/Astronomia/Uklad-Sloneczny/2011-12-23-lovejoy.html



Kometa Lovejoy zaobserwowana z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej ISS (Źródło NASA)



Zestawienie osiągnięć uczestników projektu Sungrazing Comets w 2011 roku

Jak wcześniej wspomnieliśmy ubiegły rok okazał się dość obfity w odkrycia komet, pośród których znalazło się kilka jasnych fragmentów pochodzących z grupy Kreutza.
20 łowców z 11 krajów odkryło bądź współodkryło 216 komet. Największą liczbę odkryć wynoszącą po 38 komet odnotowali Michał Kusiak a także Sergei Schmalz z Niemiec, który do projektu dołączył w 2011 roku. Na uwagę zasłużyli także Rob Matson z USA iVladimir Bezugly z Ukrainy, którzy stali się odkrywcami komety C/2011 Q4 odkrytej na pomocą instrumentu SWAN umieszczonego na sądzie SOHO.

W rankingu państw najlepiej wypadły Chiny z liczbą 77 odkryć, a tuż za nimi na drugim miejscu podobnie jak w roku 2010 znalazła się Polska z 58 odkryciami komet.

Na koniec zestawienie wszystkich odkryć w projekcie SungrazingComets w 2011 roku.



Polskie działania
Przez cały rok 2011, polscy miłośnicy komet SOHO brali aktywny udział w projekcie SungrazingComets. W projekcie pojawił się też nowy łowca komet-Szymon Liwo. Zasłużył on na wielkie wyróżnienie. W pierwszym roku swojego uczestnictwa, odkrył 16 komet, w tym kilka bardzo jasnych. 
Reszta łowców z polski także nie próżnowała. Rafał Reszelewski powiększył swój dorobek o 3 kolejne komety. Ponadto Arkadiusz Kubczak odkrył jedną kometę.


Wszystkim łowcom komet z naszego kraju, sympatykom projektu Sungrazing Comets, oraz miłośnikom astronomii czytającym zestawienie składamy najserdeczniejsze życzenia. Niech w Nowym Roku nadarzy się Wam wszystkim jak najwięcej możliwości pogłębiania swojej pasji, i nie zabraknie zdrowia.